Hükümet düğmeye bastı
Hazırlığı süren paket içinde en büyük yenilik, Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa değişiklikleriyle ilgili yetkilerinin kısıtlanması olacak.
Şubat
2008’de üniversitelerde başörtüsünü serbest bırakacak Anayasa
değişikliği teklifinin tümü üzerinde TBMM’de yapılan oylama, 103 ‘ret’
oyuna karşılık 411 oyla ‘kabul’ edilmişti. Değişiklik CHP tarafından
Anayasa Mahkemesi’ne götürülmüş ve mahkeme değişikliği ‘şekil’ yönünde
görüşmesi gerekirken, düzenlemeyi reddetmişti. Anayasa Mahkemesi’nin bu
kararı ise, “mahkemenin yetkilerini aşması” olarak değerlendirilmişti.
Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkilerini belirleyen Anayasa’nın 148.
maddesine göre, mahkeme, Anayasa değişikliklerini sadece şekil yönünde
denetleyebilir, esas bakımından ise bunu yapamıyor.
SON KARAR EGEMENLİĞİN
Hükümetin
hazırladığı Anayasa Değişiklik Paketi, bir daha böyle “yetki aşımı”
olmaması için yeni bir düzenleme getiriyor. Buna göre mahkeme,
kanunların, Kanun Hükmünde Kararnamelerin ve TBMM İçtüzüğü’nün,
Anayasa’ya şekil ve esas bakımlarından uygunluğunu denetleyebilecek.
Ancak, Anayasa değişikliğiyle ilgili düzenlemeleri ise “ne şekil ne de
esastan” denetleyebilecek. Bu değişiklik yasalaşırsa, “Egemenlik
kayıtsız şartsız milletindir” sözünün gereği olarak Meclis’in üzerinde
hiçbir egemenlik de kalmamış olacak.
MİLLET ADINA KARAR MECLİS’İN
Paketle
ayrıca, Anayasa’nın 9. maddesinde geçen “Yargı yetkisi, Türk milleti
adına bağımsız mahkemelerce kullanılır” maddesi de değişiyor.
Mahkemeler bugüne kadar kararlarını, “Türk milleti” ibaresine
dayandırıyordu. Anayasa’nın 138. maddesinde geçen “Hâkimler,
görevlerinde bağımsızdırlar; Anayasa’ya, kanuna ve hukuka uygun olarak
vicdanî kanaatlerine göre hüküm verirler” hükmündeki “vicdan”ın, Türk
milletini temsil etmediği kanaatiyle yapılacak değişiklikle, artık
hakimler de bunu yapamayacak.
ASKERE SİVİL YARGI YOLU
Askerlerin
sivil mahkemelerde yargılanmasıyla ilgili TCK’da bir düzenleme
yapılmıştı. Ancak CHP, Anayasa’nın 145. maddesine aykırı olduğunu
savunarak, düzenlemeyi iptalini istemişti. Paketin içine bu madde de
konuldu. Böylece “darbe suçu” dahil askerlerin sivil mahkemede
yargılanmasının yolu tamamen açılmış olacak.
Partiler ve YAŞ kararları
Anayasa
paketi içinde siyasi partilerin kapatılmasında Venedik Kriterleri esas
alınacak ve sadece şiddete bulaşan partilerin kapatılması sağlanacak.
Parti kapatmak için de Anayasa Mahkemesi üyelerinin en az 4’te 3’ünün
oyu gerekecek. Kapatma yerine, davaya konu eylemleri gerçekleştiren
parti üyelerinin cezalandırılması önerilecek. Ayrıca Yargıtay
Cumhuriyet Başsavcılığı’nın parti kapatmaya yönelik iddianameleri
Meclis’te oylanacak. Yüksek Askeri Şura (YAŞ) kararlarının yargı
denetime açılmasını, memurlara toplu sözleşme ve grev hakkı
tanınmasıyla ilgili düzenleme de pakette düşünülüyor.
AYM ve HSYK 21 üyeli olacak
Yeni
paket, Anayasa Mahkemesi ile Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK)
yapısını da değiştirmeyi amaçlıyor. Anayasa Mahkemesi’nin üye sayısının
11’den 21’e yükseltilmesi, 12 üyenin Meclis tarafından seçilmesi
planlanıyor. Anayasa Mahkemesi’nin 2 daireden oluşması da bekleniyor.
HSYK’nın da 7 olan üye sayısı 21’e çıkartılacak. Türkiye Adalet
Akademisi üyeleri, mahkeme kürsüleri ve Meclis’ten de kurula üye
seçilecek.
Referandum 30 gün
Referandum süresinin 120
günden 45 güne indirilmesiyle ilgili yasa teklifi üzerindeki çalışmalar
da sürüyor. 45 günün uzun olduğunu savunan bazı AK Partili kurmaylar,
sürenin 30 güne indirilmesini istiyor. 19 Ocak’taki komisyon
görüşmeleri sırasında yasa teklifi ya da Genel Kurul’da önerge
verileceği belirtiliyor.
Bu bir gerekliliktir
Ankara Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Prof. Dr. Ergun Özbudun:
“Anayasa
Mahkemesi, TBMM’nin 411 kabul oyuyla yaptığı değişikliği yetkisini
aşarak iptal etmişti. Kararıyla kendisinin onaylamadığı hiçbir
değişikliğin yapılamayacağına hükmetti. Bu karar hiçbir demokratik
hukuk devletinde kabul edilemez. Bu değişiklik bir gerekliliktir. Ancak
mahkeme tekrar yetki aşımını yapar mı yapmaz mı, göreceğiz.”
Yine iptal edebilir
Kırıkkale Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Doç. Dr. Adnan Küçük:
“Hem
şekil hem de esastan denetimi kaldıracak bir değişikliği, mahkeme yüzde
100 iptal eder. Çünkü mahkeme 411 kararında ‘ilk 3 maddeyi ve başlangıç
bölümüyle çelişen maddeler olursa iptal ederim’ diyor. Ancak, 148.
maddeye göre şekil yönünden denetlemesinin alanı daraltılabilir.”
Uygulamalar yaygın
Dicle
Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Anayasa Hukukçusu Fazıl Hüsnü Erdem:
“Anayasa Mahkemesi’nin yetkileri tamamen kaldırılabilir. Dünyada bu
şekilde uygulamalar var. Bir değişiklik yapıldığı zaman bu norm haline
gelir. Normlar arasında hiyerarşi yoktur. Değiştirilen norm bir anayasa
normu haline gelir. Böyle bir değişiklik yapılırsa Anayasa Mahkemesi
diğer maddeye dayanarak bu maddeyi iptal edemez.”
YENİ ŞAFAK
